Magazine

Een bekend voorbeeld is het verwaarloosde buurtplein. De stadsdienst knapt het niet meer zelf op, maar schakelt een ontwerper in die samen met buurtbewoners een ontwerp voor herinrichting maakt, aan de hand van lokale behoeftes. Voordeel: het project bevordert de sociale cohesie, de buurt voelt zich verantwoordelijk voor het plein en onderhoudt het zelf.

In dit geval geeft de designer leiding aan een experimenteel proces waar uiteindelijk een ontwerp uitrolt dat dicht bij de eindgebruiker staat. Esthetiek speelt nog een rol, maar staat in dienst van een maatschappelijk doel.

De interesse voor deze werkwijze, die ontstaat vanuit de basis, groeit de laatste jaren aanzienlijk. Zowel bij het grote publiek als bij de beroepsgroep. Dat bewees afgelopen oktober de Dutch Design Week in Eindhoven, die werd bezocht door maar liefst een kwart miljoen bezoekers. De vele experimentele designers die aanwezig waren, lieten onvermoede oplossingen zien voor vraagstukken op het gebied van voedsel, gezondheidszorg, mobiliteit, technologie en financiën.

‘De grote idealen zijn uit de maatschappij verdwenen”, verklaart Kurt Vanbelleghem, curator van de Triënnale ‘Conflict & Design’, de nieuwe ontwikkeling. “Solidariteit wordt niet meer vanuit de politiek of godsdienst georganiseerd, maar vanuit persoonlijk engagement. De burger neemt zelf het initiatief.”

De triënnale toont meer dan zestig Vlaamse designprojecten die hierop inspelen. Meer dan de helft van de projecten gaat uit van een proces of denkwijze waarmee een conflictsituatie wordt opgelost. Dat kan gaan over levenskwaliteit, vervuiling, duurzaamheid of een natuurramp. De designer faciliteert de oplossing met een product, maar dat kan ook een dienst zijn of ingrijpen in een samenlevingsmodel.

Vanbelleghem: “De objecten die we tonen zijn het resultaat van de manier waarop designers zich afzetten tegen een globaal productiesysteem. Dat past binnen een bredere maatschappelijke context van slow food, biologische teelt en kleinschaligheid. Het grote industriële proces wordt verlegd naar lokaal of persoonlijk niveau.”

Het is ook een middel om de slabakkende economie uit het slop te halen. Een lokale creatieve maakindustrie of upcycling passen binnen dit streven. Maar ook grote ondernemingen en overheden nemen graag deel aan deze nieuwe sociale dynamiek, omdat het inzicht verschaft over wat de eindgebruiker wil. Een designer is dan een rader in een netwerk met andere designers, psychologen, sociologen, techneuten of ambtenaren.

De trend staat nog in de kinderschoenen, maar de contouren worden zichtbaar. Ook omdat de techniek met bijvoorbeeld de 3D-printer zich razendsnel ontwikkelt. De maatschappelijke gevolgen kunnen volgens Vanbelleghem groot zijn. “Het is een globaal gegeven. Mensen vertrekken vanuit hun eigen leven en proberen 21ste eeuwse problemen te tackelen met 21ste eeuwse oplossingen.” Of zoals de Nederlandse topdesigner Daan Rosegaarde het onlangs uitdrukte: “De enige weg vooruit is: weg met de mening, leve het voorstel!”

Triënnale voor Vormgeving in Vlaanderen ‘Conflict & Design’: 15.12.13 t/m 09.03.14 in C-Mine in Genk    

Ook interessant:

Innovatie & Design Euregio, Design Platform Vlaanderen, Creative Drive

« Terug